Uzun zamandır üzerinde araştırdığım konulardan bir tanesi büyüyen siber dünyada çocuklarımızı bu tehditlerden nasıl korunması gerektiğidir. Bugünkü yazımda sizlerle siber tehditlerden çocuklarımızı nasıl koruyabiliriz ve ebeveynler olarak bizler bu konuda neler yapabiliriz biraz bu konuların üzerinde durmak istiyorum. Hepimizin bildiği gibi internet hayatımızı geliştiren ve değiştiren bir teknolojidir. Dünyanın dört bir yanındaki insanlarla iletişim kurmamıza, bir düğmeyi tıklatmayla bilgi aramamıza ve evinizden ayrılmanıza gerek kalmadan alışveriş yapmamıza olanak tanır. Aynı şekilde, internetin birçok risk ve tehdit oluşturduğu da bir gerçektir. Geleneksel suçların ölçeğini ve erişimini artırmanın yanı sıra, bilgisayar sistemlerinin hedef olduğu yeni suç türlerinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Siber suç terimi, internete bağlı bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar, tabletler, akıllı TV’ler, oyun konsolları ve akıllı telefonlar aracılığıyla interneti kullanarak çevrimiçi yapılan çeşitli suçlar anlamına gelir. Siber suçları ana hatlarıyla iki farklı kategoriye ayırabiliriz:
- Siber Etkileşimli Suçlar (Cyber-enabled Crime) : İnternet kullanımıyla ölçeklendirilerek arttırılabilen geleneksel suçlar. Bunlar arasında hırsızlık, taciz, sahtekarlık, kimlik hırsızlığı, çalınan malların satılması, uyuşturucu ticareti vb.
- Siber Bağımlı Suçlar (Cyber-dependent Crime) : Dijital sistemin hedef olduğu siber bağımlı çevrimiçi suçlar. Bunlar arasında Bilgi Teknolojileri altyapılarını bozan ve bilgisayar sistemlerine yapılan saldırılar; yetkisiz erişim (hack), kötü amaçlı yazılım programlama (kötü amaçlı yazılım) veya dağıtılmış hizmet reddi saldırısı (DDos)
Siber suçlar, toplumumuzun 7 den 70’e tüm yaş aralıklarını ve tüm alanlarını etkiler. İnsanları farklı şekillerde etkileyebilir, kurbanların kendisini endişeli ve korkmuş hissetmelerini sağlar. Siber suçun doğası gereği, herkes bir mağdur olabilir. Çevrimiçi olarak zorbalığa maruz kalmış genç bir kişi ya da paradan dolandırılan yaşlı bir kişi olabilir. Kendinizi bu tehditlerden korumak ve çevrimiçi kişisel güvenliğinizi korumak hayati derecede önemlidir.
Çevrimiçi teknolojiler sadece 7-9 yaş arası çocukların hayatlarında çok önemli bir rol oynamaya devam etmekle kalmıyor, aynı zamanda günlük rutinlerinin daha da vazgeçilmez bir parçası haline geliyor. Çocuklar, ağırlıklı olarak eğlence amaçlı (oyunlar, filmler ve video klipler, müzik, fotoğrafçılık, sosyal ağlar vb.) Cihazları kullanmaya devam ediyor, ancak cihazlar, çocukların aile üyeleriyle ve arkadaşlarıyla günlük iletişiminde hızla önemli bir araç haline geliyor. Çocuklar ayrıca eğitim ve okulla ilgili çalışmalar için dijital teknolojiler kullanmaya başlıyor. Okumayı ve yazmayı öğrendiklerinden çocuklar arama motorlarının bağımsız kullanımında oldukça daha etkili hale geldiler. Daha yetenekli hale geldiklerinde, daha da talepkar hale geliyorlar, daha hızlı, daha fazla belleğe, mobil ve bir dokunmatik ekrana sahip cihazları tercih ediyorlar. Bu nedenle, çocukların akıllı telefonlar ve tabletler en sevdikleri cihazlardır. Belirli bir cihaza sahip olma ve belirli faaliyetlerde bulunmaya yönelik talep baskısı da güçleniyor. Çocukların büyük kardeşleri varsa, onlardan öğrenirler ve kendi yetenekleri ve ilgi alanları büyük kız kardeşlerinin ve/veya erkek kardeşlerinin yeteneklerine ve çıkarlarına benzer şekildedir. Çocukların çevrimiçi teknolojileri bağımsız olarak kullanmaları kolaylaşır, ebeveynleriyle birlikte çevrimiçi bir şeyler yapmak için daha az zaman harcamaya başlarlar.
Ebeveynlerin çevrimiçi teknolojiler hakkında karışık duyguları vardır. Bir yandan, çocukların gelişimindeki faydaları kabul ediyorlar, ancak bir yandan da farklı risk faktörleriyle artan bir şekilde ilgileniyorlar. Genel olarak, ebeveynler yasaklara açık bir diyalog tercih ederek izin verilen bir yaklaşımı desteklemeye devam ederler. Bununla birlikte, çoğu ebeveynin çevrimiçi güvenlik konusunda rehberlik ve destek sağlamak için iyi hazır olmadığı görülüyor (babalar bu konuda daha aktif görünüyorlar, ancak arabuluculuk çoğu durumda virüsleri önleme gibi teknik yöntemlerle sınırlı). Tüm ebeveynler, dijital cihazların sınıfa getirilmesini yasaklayan kısıtlayıcı okul politikalarını desteklemektedir. Aynı zamanda, çevrimiçi teknolojilerin eğitim sürecine yaratıcı ve anlamlı bir şekilde dahil edilmesinden yanadırlar.
Ebeveynler, çocuklarının gelişmiş teknik becerilerinin ve yeteneklerinin çevrimiçi olarak potansiyel olarak tehlikeli durumlardan korunmaları için yeterli olduğunu varsaymamalıdır. Bunun yerine, çocuklarının erken dijital ve medya okuryazarlıklarını desteklemek, eleştirel düşünme, yaratıcı etkinlikler ve sorumlu çevrimiçi davranışa odaklanmak için özel dikkat göstermeleri gerekir. Ebeveynler proaktif olmalı ve çocuklarının kullandığı/ziyaret ettiği cihazlar, uygulamalar ve web siteleriyle ilgili bilgi ve becerilerini sürekli olarak geliştirmelidir. Ayrıca, ebeveynler çocuklarıyla potansiyel çevrimiçi riskler ve tehlikeler hakkında konuşmaktan kaçınmamalıdır.
Çevrimiçi teknolojilerin kullanımını sınırlamak yerine, okullar kullanımı için açık ve etkili kurallar getirmelidir. Öğrenme, olumlu ve faydalı becerilerin yanı sıra güvenli olmayan ve riskli uygulamaları da içerebilir. Çocukları korumak ve haklarını geliştirmek ve korumak için ulusal stratejiler ve planlar, çocukların dijital teknolojileri çok erken kullanmaya başladığı gerçeğini dikkate almalıdır. Bu, erken dijital okuryazarlığı ve yüksek kalitede olumlu çevrimiçi içeriği teşvik ettiğimiz bu teknoloji dünyasında, çocuklara karşı olası çevrimiçi suçları önleyerek sağlayabiliriz. Şimdi ebeveynler olarak bizler çocuklarımız için neler yapabiliriz hep birlikte inceleyelim.
Bilgisayarı bağımsız olarak kullanmak yerine hala sizinle kullanıyor olabilirler ve bu, internet dünyasının gerçek dünyaya paralellik gösterdiğini ve hem güvenli hem de güvenli olmayan şeylerin olduğunu vurgulamak için bir fırsat sunuyor. Ayrıca, bizi korumak için var olan şeyleri onlarla konuşmanızı sağlar, örneğin İnternet güvenlik koruması, şifreler, vb.
Çocuklarınızın yaşları ilerledikçe ve işleri bağımsız olarak yapmaya başladıkça, daireyi genişletmekte fayda var. Örneğin, Roblox vb. oyun sitelerinde bir hesap açmalarına izin verirseniz, mantıklı bir şifre oluşturmalarına yardımcı olun ve neden her hesap için farklı şifreler kullanmaları gerektiğini ve bunu yapmamanın olası sonuçlarını onlara açıklayın.
Sadece bir ekranın sizinle konuştuğunuz kişi arasında sağladığı görünür mesafeden korunmuş hissettiğiniz için internet ortamında, hala gerçek dünya olduğunu hatırlamanız gerekir.
Gençlerin, web üzerinden yaptıkları her paylaşımın sonsuza dek kayıt edildiği ve onları rahatsız etmek için geri gelebileceğini hatırlamaları gerekir. Birçok işveren ve üniversite kabul ofisi, adayları araştırırken sosyal medya profillerine bakar.
Çocuklarıza gerçek dünyadan çok farklı olduğunu düşündürmenizi beklemiyorum ve bu yüzden onlara bilgisayar korsanlarının pencereden ziyade bilgisayardan evinize giren bir tür suçlu olduğunu açıklamanız gerekmektedir.
Ayrıca onlara gerçek dünyada olması gerektiği gibi hediyeler taşıyan yabancılara dikkat etmelerini de öğretmeniz gerekiyor. Örneğin, çocuğunuzun kimin gönderdiğini bilmediğini bilmiyorlarsa bir posta paketi açmalarına izin vermemeniz gerekmektedir – aynı şekilde, istenmeyen e-posta eklerini benzer düşünce yapısı ile neden açmamaları gerektiğini anlatmanız gerekir.
Peki arkadaşlarının hesabını ele geçiren ve kötü amaçlı yazılım gönderen birilerinin tuzağına düşebilirler mi? Evet, çoğu yetişkinler gibi onlarda hedefli bir saldırının tuzağına düşebilirler. Zaten sosyal mühedilik saldırılarında Oltalama Saldırıları en çok kullanılan bir yöntem değil mi ? Hatta bir posta hesabı ele geçirilmeden bile e-mail spoofing yazılımları aracılığıyla arkadaşları adına mailler gönderilebilir. Bu konuda onları kafaları karışmayacak şekilde bilgilendirilmesi gerekir.
Bağlanma şekliniz de önemlidir, kullandığınız cihazların, akıllı telefonların, tabletlerin ve hatta eski moda bilgisayarların da korunmasına ihtiyaç vardır. Ancak bu yalnızca bir kısmıdır, kullandığınız uygulamaların ve hizmetlerin korunması gerekir, başkalarının bilgilerinizi görmesini istemezsiniz. Çocuklarınızın sizlerden şifrelerini ve bilgilerini koruma altına alırken yardım istemekten korkmamasını öğretin.
Çocuklarla riskler hakkında konuşuruz, çünkü artık evimizin güvenliği dışında onlarda bir birey olarak erişime sahiptirler. Uygunsuz içerik kavramı ve kötü insanların varlığı konusunda onları bilgilendirmeliyiz. Tıpkı bizlere yıllar önce söylenen bir yabancı size yaklaştığında yüksek sesle bağırmamız gerektiği söylendiği gibi, çocuklarınıza herhangi bir yabancı tarafıdan internet ortamında bir yaklaşım olduğunda ailelerine söylemeleri gerektiğini anlatmalıyız.
Zorbalık ve trolleme hakkında konuşuyoruz ve sanal/gerçek dünyadaki sübyancılardan söz ediyoruz. Sonunda onların sokaklarda masumiyetlerini korumak istediğimiz gibi şimdi web ortamında da çocuklarımızı korumaya ihtiyacımız var.
Onlara internetin iğrenç taraflarını açıklamaya çalışın, bunu anlatırken eğlenceli bir şekilde Cynja çizgi romanını eğlenceli bir şekilde okutabilir ve Cynja yazılımı aracılığıyla güvenliklerini sağlayabilirsiniz.
Kötü amaçlı yazılımlardan ve botnetlerden bahsettiğinizde ne demek istediğinizi doğal olarak anlamayacaklardır, ancak çizgi romanı okuduklarında ve görüntüleri gördüklerinde siber ortamda kötü şeylerin olduğunu anlayacaklardır. Türkiye’de benzer çizgi romanların yaygınlaşmasına ihtiyaç vardır.
Çocuğunuzu internete girmeye başladığı andan itibaren tehlikeleri konusunda uyarmalısınız. (tanımadığı kişilerin arkadaşlık isteklerini kabul etmemesi, yabancı biriyle özel bir sohbete katılmayı kabul etmemesi, cep telefonu numaralarını veya ev adresini asla görmemesi vb.)
İletişim çok önemlidir – çocuğunuzun internete yaşadıklarını sizinle açık, anlaşılır olarak paylaşmalarına teşvik edin ve onlara bir sorun karşısında anlayışlı olduğunuzu gösterin. Bu yolla, çocuklarınız çevrimiçi yaşadığı herhangi bir sorunla karşılaştığında size gelmesini kolaylaştırır ve sizden tavsiye almaktan mutluluk duyarlar.
Şifreler söz konusu olduğunda çocuklarınıza uzun cümleler kullanmalarını söyleyin. Hatırlaması kolay, başkalarının kırması zor. Onlara virüs korumasının nasıl güncellendiğini, nasıl kontrol edeceklerini ve virus programının zararlı bir yazılımı tespit ettiğinde nasıl sileceklerini basitçe öğretin. Anlamadıkları durumlarda size sormaları için teşvik edin.
Çocuklarınız Facebook, Instagram, Twitter vb. sosyal medya hesapları kullanıyorlarsa, tüm sosyal medya hesaplarında sizi arkadaş olarak eklemesini isteyin.
Unutmayın bir bilgisayar ve köpek karikatürü bize durumu gayet net özetliyor. İnsanlar göründüğü gibi olmayabilir ve konuştuğunuz 10 yaşındaki kız 60 yaşında bir erkek olabilir veya tam tersi. Çevrimdışı olarak benimsemiş olduğunuz standartları çevrimiçi dünyaya uygulayın ve bu çevrimiçi güvenliği artırır. Fotoğraflar da dahil olmak üzere herhangi bir kişisel bilgiyi dışarı çıktıklarında her yere gidebilecekleri konusunda çocuklarınızı bilinçlendirin.
